wordpress-seo
domain was triggered too early. This is usually an indicator for some code in the plugin or theme running too early. Translations should be loaded at the init
action or later. Please see Debugging in WordPress for more information. (This message was added in version 6.7.0.) in /var/www/vhosts/lefkada.gr/httpdocs/wp-includes/functions.php on line 6114Home » Πολιτισμός – Λαογραφία – Παράδοση
Η Λευκάδα είναι ένα νησί με μεγάλη πνευματική παράδοση. Η γεωγραφική της θέση – όπως και των άλλων νησιών του Ιονίου – της εξασφάλισε μια πιο στενή σχέση με τη Δύση στα χρόνια που η ηπειρωτική Ελλάδα γνώριζε τον πνευματικό μεσαίωνα της τουρκοκρατίας.
Ο ιδιότυπος επτανησιακός πολιτισμός, αλλά και η ξεχωριστή φυσιογνωμία του νησιού που το κατακλύζει ο «βόγγος απ’ τα πέλαγα ο βόγγος απ’ τα πεύκα», έδωσαν τη δυνατότητα στη Λευκάδα να γεννήσει και να εκθρέψει μερικές από τις πιο αισθαντικές ποιητικές ψυχές. Εδώ γεννήθηκαν ή από δω κατάγονται κορυφαίοι καλλιτέχνες και επιστήμονες με πανελλήνια αναγνώριση και διεθνή καταξίωση και προβολή.
Ιωάννης Ζαμπέλιος (1787-1856). Μετά τις σπουδές του στην Ιταλία και το Παρίσι (νομική, φιλολογία, φιλοσοφία), επιστρέφει στη Λευκάδα και διορίζεται εισαγγελέας του κράτους των Ιονίων Νήσων. Μυείται στη Φιλική Εταιρεία, αφιερώνεται ολόψυχα στον Ιερό Σκοπό της και καταξιώνεται ως ο κορυφαίος Φιλικός στη Λευκάδα. Έγραψε δώδεκα τραγωδίες εθνικού περιεχομένου.
Λευκάδιος Χερν / Γιακούμο Κοϊζούμι (1850-1904). Ένας σπουδαίος Λευκαδίτης λογοτέχνης που μετανάστευσε στην Ιαπωνία και με το έργο του έκανε γνωστή τη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και τον πολιτισμό της, στη Δύση. Θεωρείται εθνικός συγγραφέας της Ιαπωνίας.
Σπυρίδων Ζαμπέλιος (1813-1881). Γιος του Ιωάννη Ζαμπέλιου. Ιστορικός συγγραφέας, που με το σπουδαιότερο έργο του «Βυζαντιναί μελέται» (1857), προσπάθησε να αποδείξει την ενότητα του βυζαντινού κράτους. Διακρίθηκε και ως μυθιστοριογράφος.
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879). Κορυφαίος λυρικός. Η ποίησή του δονείται από την αγάπη του για την πατρίδα, την ελευθερία και το θαυμασμό του για τους αγωνιστές του ’21. Για χρόνια εκπροσώπησε τη Λευκάδα στην Ιόνιο Βουλή, όπου από τις γραμμές των Ριζοσπαστών αγωνίστηκε για την Ένωση. Όταν το όνειρο έγινε πραγματικότητα, έγινε μέλος του Εθνικού Κοινοβουλίου.
Άγγελος Σικελιανός (1884-1952). Ο εμπνευστής της Δελφικής Ιδέας, ένας μεγάλος λυρικός ποιητής-μύστης, με οικουμενικό όραμα που μπόρεσε να συγκεράσει στην ποίησή του τις αρχαιοελληνικές με τις χριστιανικές αξίες, καταφέρνοντας να γίνει πανανθρώπινος.
Κλεαρέτη Δίπλα-Μαλάμου. Ποιήτρια και πεζογράφος, η πρώτη Ελληνίδα που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Νίκος Σβορώνος (1911-1989). Βυζαντινολόγος και σπουδαίος μελετητής της σύγχρονης ιστορίας μας, με σπουδαίο έργο και διεθνή αναγνώριση.
Αριστόξενος Σκιαδάς (1932-1994). Καταξιωμένος καθηγητής της Κλασικής Φιλολογίας που διετέλεσε αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Νίκος Γ. Κατηφόρης (1903-1967). Πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και για πολλά χρόνια χρονογράφος του Ριζοσπάστη.
Γεράσιμος Γρηγόρης (1907-1985). Λογοτέχνης βραβευμένος με δύο κρατικά βραβεία λογοτεχνίας (1958 και 1963).
Θεόδωρος Στάμος (1922-1997). Ζωγράφος με παγκόσμια απήχηση, πρωτοπόρος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.
Νάνος Βαλαωρίτης. Σπουδαίος υπερρεαλιστής ποιητής, πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας.
Αγνή Μπάλτσα. Κορυφαία λυρική καλλιτέχνης. Μεσόφωνος με αξιοζήλευτη διεθνή καριέρα.
Τα ήθη, τα έθιμα και ο δημιουργικός λόγος του λευκαδίτικου λαού στις διάφορες μορφές του, οι ευχές και οι κατάρες, τα παραμύθια και τα αινίγματα, τα σατιρικά του άσματα και οι ευτράπελες διηγήσεις, αποτελούν τους θησαυρούς μιας πλούσιας και μεγάλης παράδοσης που, στις περισσότερες εκφάνσεις της, διατηρείται ζωντανή ως τις μέρες μας.
Πολλά έθιμα συνυφασμένα με το εορτολόγιο και τον κύκλο της ζωής – Χριστουγεννιάτικα, Πασχαλινά, Αποκριάτικα και Σαρακοστιανά – διατηρούνται μέχρι σήμερα. Τα πιο σημαντικά, είναι:
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ: Τις παραμονές των Χριστουγέννων οι γυναίκες πλάθουν Χριστόψωμα ή Χριστοκούλουρα και τον σταυρό. Για τα αγόρια φτιάχνουν σταυρούς και για τα κορίτσια τις βλάχες ή μπαλούμπες. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων κόβουν το σταυρό, συγκεντρώνονται όλοι στο σπίτι, γύρω από το στρωμένο τραπέζι, στη μέση του οποίου βάζουν το μπουκάλι με το κρασί. Ο σταυρός χαράσσεται σε τέσσερα κομμάτια και τον βάζουν πάνω στο μπουκάλι. Τότε απλώνοντας όλοι το δεξί τους χέρι, πιάνουν και κόβουν το σταυρό κάνοντας ευχές.
ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ: Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς οι Λευκαδίτες βάζουν στα σπίτια τους νεροκρέμμυδα – τις κουτσούνες – για το καλό του σπιτιού και για γούρι και ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, υποδέχονται το νέο χρόνο με το έθιμο της Διάνας, στο οποίο πρωταγωνιστικό ρόλο έχει η Φιλαρμονική Λευκάδος. Διάνα θα πει «εωθινός» – ύμνος, τραγούδι ή προσευχή. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, πριν ξημερώσει, η Φιλαρμονική – που την ακολουθούν μικροί και μεγάλοι, με φωνές και τραγούδια – περιδιαβαίνει στους δρόμους της πόλης παίζοντας χαρμόσυνα κομμάτια και τον Εωθινό, ενώ κάνει συνεχώς στάσεις έξω από τα σπίτια, σαν ευχή για το καλό του χρόνου. Η Διάνα είναι πιθανότατα κατάλοιπο από την εποχή της Ενετοκρατίας και της Αγγλοκρατίας.
ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ: Την ημέρα των Θεοφανίων, την ώρα που ο δεσπότης ρίχνει το σταυρό, οι παρευρισκόμενοι, βουτούν τρεις φορές στη θάλασσα ένα μάτσο πορτοκάλια που κρατούν δεμένα με σχοινί. Κατόπιν τα κρεμούν στα εικονίσματα, ενώ πετούν, την ίδια στιγμή, εκείνα της προηγούμενης χρονιάς που διατηρούνται αναλλοίωτα.
ΠΑΣΧΑ: Το Μεγάλο Σάββατο, κατά τις εννιά το πρωί, οι γυναίκες βγαίνουν στο παράθυρο και «ρίχνουν το κομμάτι» στο δρόμο. Πετούν δηλαδή ένα πήλινο αγγειό, πιάτο, λαγήνι, μπότη και στην ανάγκη ένα κεραμίδι ή κάτι γυάλινο – γενικά ένα εύθραυστο δοχείο που γίνεται κομμάτια. Τα συντρίμμια του σκεύους δεν κάνει να τα μαζέψουν την ίδια μέρα. Το κομμάτι – λέει η παράδοση – το ρίχνουν για να σπάσει η θλίψη, η ησυχία και το πένθος της Μεγάλης Εβδομάδας. Ύστερα, με το χτύπημα της καμπάνας, βγαίνει η Φιλαρμονική στους κεντρικούς δρόμους της πόλης και παίζει εμβατήρια. Έτσι ο ήχος της μουσικής ανακατεύεται με τον, καθόλου μουσικό αλλά χαρούμενο, κρότο των δοχείων που κομματιάζονται.
Η γεωργία υπήρξε για αιώνες η κυριότερη ενασχόληση των κατοίκων της Λευκάδας και η πιο σημαντική δραστηριότητα απ’ όσες εξασφάλιζαν την επιβίωσή τους. Προσφιλείς και προσοδοφόρες αγροτικές εργασίες ήταν η καλλιέργεια της ελιάς – κυρίως στα πεδινά – και η αμπελοκαλλιέργεια – στα ορεινά του νησιού – μια ασχολία αγαπητή στους Λευκαδίτες από την αρχαιότητα. Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς – όπως ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (23-79 μ.Χ.) και ο Αθήναιος (160-250 μ.Χ.), ο συγγραφέας των «Δειπνοσοφιστών» – κάνουν αναφορές στο ονομαστό λευκαδίτικο κρασί. Εκτός από τις γεωργικές εργασίες, άλλες σημαντικές βιοποριστικές ασχολίες των κατοίκων ήταν η κτηνοτροφία και η αλιεία και – κατ΄ ακολουθία – το εμπόριο και οι πρακτικές τέχνες της καθημερινότητας.
Από την καθαρά γεωργική και κτηνοτροφική απασχόληση των κατοίκων προέκυψαν, παγιώθηκαν και δημιούργησαν τη δική τους παράδοση επαγγέλματα αυτονόητα στις μικρές αγροτικές κοινωνίες: του ζευγά, του θεριστή και του αλωνιστή, του μυλωνά, του λιοτρουβιάρη, του σκαφτιά, του χτίστη, του καμινέρη. Τα υπόλοιπα παραδοσιακά επαγγέλματα – του τσαγκάρη, του μαραγκού, του βαρελά, του σιδερά, του ράφτη και του εμπόρου – πλαισίωναν και συμπλήρωναν τα κύρια βιοποριστικά επαγγέλματα των φαμελιών.
Η σημαντικότερη δραστηριότητα οικοτεχνικού χαρακτήρα – που άνθισε ιδιαίτερα στο παρελθόν και επιβιώνει ως τις μέρες μας – είναι η τέχνη του κεντήματος και του υφαντού, που αναπτύχθηκε σε αρκετούς ορεινούς οικισμούς και κυρίως την Καρυά, που έχει διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό την παράδοση και τα έθιμα της. Τα περίφημα καρσάνικα κεντήματα – για τα οποία φημίζεται – είναι ένα μοναδικό είδος κεντητικής τέχνης, που καλλιέργησε η Μαρία Σταύρακα ή Κουτσοχέρω, όπως την έλεγαν λόγω της αναπηρίας της. Η τεχνική της γνώρισε μεγάλη απήχηση και διαδόθηκε έξω από τα όρια του νησιού, ακόμα και στο εξωτερικό. Εξαιρετικά είναι και τα υφαντά της περιοχής, φτιαγμένα με ασυνήθιστα μοτίβα και περισσή δεξιοτεχνία.
ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ( ΝΥΦΙΚΗ)
Το νυφικό φουστάνι είναι μεταξωτό ή μαλλινομέταξο, σε πυκνή γυαλιστερή ύφανση. Απλώνεται φαρδύ, σχηματίζοντας πλατιές και φουσκωτές πτυχές. Κάτω στο γύρο του είναι ραμμένα περιφερειακά πλατιά χάρτζα, χρυσαφένια. Στολισμένη με χάρτζα είναι και η καμπζέλα – το πάνω μέρος του φουστανιού – καθώς και ο ποδόγυρος. Τα χρώματα που προτιμούσαν για τα νυφικά φορέματα ήταν το θαλασσί, το ροζ, το μελιτζανί, το λαδί, το τριανταφυλλί. Πάνω από το φόρεμα φορούσαν τον τσουμπέ, έναν επενδύτη με κοντά και περίεργα μανίκια φουσκωτά στους ώμους κι πιο κάτω εφαρμοστά που, σκεπάζοντας την πλάτη, κατεβαίνει ως κάτω στα πόδια και σέρνεται απλωτός με καλοσιδερωμένες πιέτες. Στο στένωμα των μανικιών υπάρχουν ωραιότατες διακοσμήσεις με χάρτζα, ματαξογάιτανα και χρυσά σιρίτια. Ωραιότατο είναι και το κέντημα της πλάτης στον τσουμπέ. Όλη η επιφάνεια από τους ώμους μέχρι τη μέση είναι στολισμένη με κεντημένα λουλούδια από μετάξι και τη χρυσοκλωστή. Εντυπωσιακό μπροστομάντηλο είναι η σπαλέτα σε χρώμα λευκό, ροζ ή κίτρινο με ολόγυρα κρόσια καφασωτά. Απαραίτητο συμπλήρωμα και στολίδι της σπαλέτας είναι τα χρυσαφικά: οι σπίλες, τα ποντάλια, οι καρφοβέλονοι και οι στηθοβελόνες. Τα ποντάλια και οι σπίλες τα πλαισιώνουν χρυσές αλυσιδίτσες απ΄ τις οποίες πολλές φορές κρέμονται χρυσές καρδιές. Εκτός από τα κοσμήματα του λαιμού η εξάρτυση από χρυσαφικά περιελάμβανε και δαχτυλίδια και σκουλαρίκια. Υπέροχο επιστέγασμα της νυφικής στολής ήταν το φέσι. Οι νύφες το φορούν στραβά και πάντα στο αριστερά έτσι που να πιάνει ένα κομμάτι της χωρίστρας και να σκεπάζει λίγο το μέτωπο. Είναι χρυσοκέντητο και όμορφα στολισμένο. Είναι από μαύρο βελούδινο ύφασμα κεντημένο στην επιφάνεια από χρυσοκλωστές άνθη και άλλες γραμμικές συνθέσεις. Το πιο όμορφο και χαρακτηριστικό κόσμημα που στολίζει το φέσι είναι η τρέμουλα, μια μετάλλινη βέργα μήκους 10 εκ. που στέκει όρθιο στην άκρη του φεσιού. Στην κορυφή του ο μετάλλινος μίσχος έχει ένα άνθος με δύο – τρία χρυσά πλουμισμένα με διαμαντόπετρες. Πάνω από το φέσι μπαίνει το νυφικό αραχνοΰφαντο κεντητό κεφαλοπάνι, που πέφτει πλούσιο και αστραφτερό στις πλάτες και τους ώμους.
ΑΝΤΡΙΚΗ (ΓΑΜΠΡΙΑΤΙΚΗ)
Ο γαμπρός φορούσε άσπρο ομορφοκεντημένο πουκάμισο κι από πάνω το γελέκι που άλλοτε ήταν σταυρωτό και άλλοτε μονό, φτιαγμένο συνήθως από γαλάζιο βελούδο. Η πλάτη του γελεκιού ήταν από γυαλιστερό μετάξι σε χρώμα βυσσινί, κόκκινο ή παγωνί, με πλατύφυλλα φιόρα. Φορούσε ακόμα βράκα τσόχινη ή διμιτένια, που ήταν κεντημένη στις κάτω άκρες της και κάλτσες που ήταν και αυτές κεντημένες. Τη φορεσιά συμπλήρωναν το ζωνάρι, το φατσολέτο ή φέσι με μαύρη φούντα και, συνήθως, το μαντήλι του λαιμού.
Οι μουσικές προτιμήσεις των διαφόρων περιοχών του νησιού αντικατοπτρίζουν και την πολιτιστική του ανομοιογένεια. Τα χωριά ακούνε λαϊκά και ρεμπέτικα – αποτέλεσμα της μόνιμης επαφής που είχαν με τη Ρούμελη. Η πόλη προτιμά μουσική με χορωδίες και μαντολινάτες, δείγμα της στενής σχέσης της με την Ιταλία, αφού σ΄ όλη τη διάρκεια της Ενετοκρατίας, κι ως την ένωση με την Ελλάδα, τα παιδιά των πλούσιων οικογενειών σπούδαζαν ιατρική ή νομική στην Ιταλία και έφερναν, όταν γύριζαν, μαζί τους τον πολιτισμό και τις αξίες της Δύσης.
Οι Ενετοί απ’ την άλλη, προωθούσαν την κουλτούρα τους σε όλα τα Επτάνησα, με συνέπεια ακόμα και σήμερα να είναι ευδιάκριτη η μεγάλη επιρροή τους στη μουσική παιδεία.
Η Λευκάδα έχει την αρχαιότερη (μετά την Κέρκυρα) Φιλαρμονική της Ελλάδας (1850). Το δραστήριο Σωματείο συνέβαλε στην ανάπτυξη της μουσικής παιδείας των Λευκαδιτών ενώ έδωσε το παρόν σε σπουδαία ιστορικά γεγονότα, όπως η Ένωση των Επτανήσων το 1864, οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας το 1896, η Μεσολυμπιάδα του 1906, κ.ά. Το 1983 της απονέμεται το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Στη Φιλαρμονική λειτουργεί Μουσική Σχολή, Μπάντα, Μπαντίνα και Μουσικά Σύνολα.
Στη Λευκάδα, επίσης, δραστηριοποιούνται συγκροτήματα παραδοσιακών χορών, χορωδίες και μαντολινάτες με πανελλήνια, αλλά και διεθνή προβολή.
copyright © 2022 – Περιφερειακή Ενότητα Λευκάδας – Περιφέρεια Ιονίων Νήσων
created by: interface-team