«1683 Ιούλη 27 ημέρα Πέμπτη, ήρθαν τα κάτεργα του Βενετσάνου και του Πάπα και του Δούκα και πολέμησαν την Αγία Μαύρα και την επήρανε» ανέφερε η ενθύμηση του ιερομόναχου Θεοφάνη Σταύρακα στο μηναίο του Αγίου Ιωάννου της Εγκλουβής.

Οι Τούρκοι, μετά από 205 χρόνια κυριαρχίας αποχωρούν από τη Λευκάδα αφήνοντάς την στα χέρια του νικητή τους Φραγκίσκου Μοροζίνι. Ο Βενετός αρχιστράτηγος όταν κατέλαβε το νησί ασχολήθηκε και με τη σύνταξη και την οργάνωση της τοπικής διοίκησης. Ταυτόχρονα και παράλληλα με τις άλλες υπηρεσίες δημιουργήθηκε το 1684 και το Αρχειοφυλακείο για να δέχεται προς φύλαξη τα αρχεία των διοικητικών και δικαστικών υπηρεσιών σύμφωνα με πάγια τακτική που ακολουθούσαν οι Βενετοί σε όλες τις κτήσεις τους.

Τον Ιούλιο του 1715 οι Τούρκοι ανακαταλαμβάνουν τη Λευκάδα για ένα χρόνο και οι Βενετοί αποχωρώντας ανατινάζουν τις εγκαταστάσεις τους και τις επάλξεις του φρουρίου της Αγίας Μαύρας . Η φωτιά που εξερράγη κατέστρεψε εκτός των άλλων και το Αρχειοφυλακείο που στεγάζονταν εκεί και το μεγαλύτερο μέρος του αρχειακού υλικού καταστράφηκε. Λίγα έγγραφα της περιόδου 1684-1714 διασώθηκαν. Από τη χρονολογία αυτή και μετά γίνεται συστηματική κατάθεση υλικού που συνεχίζεται αδιάλειπτα μέχρι την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα και σποραδικά μετά το 1864.

Την οριστική φυσιογνωμία τους τα Αρχεία Λευκάδας απόκτησαν κατά την περίοδο του Ιονίου Κράτους και ειδικότερα κατά την πρώτη περίοδο, με την ταξινόμηση που έγινε από τον αρχειοφύλακα Angelo Benvenuti. Ο Benvenuti ομαδοποίησε με ενιαία αρίθμηση τα βιβλία που προέρχονταν από το ίδιο πρόσωπο-φορέα, αντικατέστησε τα εξώφυλλα που έλειπαν και αρίθμησε τα φύλλα τους. Συγκέντρωσε επίσης με το ίδιο κριτήριο και ανάλογα με το είδος τους τα λυτά έγγραφα, σχημάτισε φακέλους με πλήρη χαρακτηρισμό και δημιούργησε ένα ξεχωριστό τμήμα του αρχείου, όπου περιέλαβε πλήθος εγγράφων σε αντίγραφα που έκαμε ό ίδιος αλλά και πολλά από τα σημαντικότερα πρωτότυπα βιβλία και έγγραφα ενταγμένα σε θεματικές ομάδες. Η ταξινόμηση του Benvenuti διατηρείται ακόμη.

Σήμερα τα Αρχεία Νομού Λευκάδας, που στεγάζονται στo ισόγειο του παλαιού Δημαρχείου, αποτελούν περιφερειακή υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους, φορέα που τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Σκοπός τους είναι η διαφύλαξη και αξιοποίηση των τεκμηρίων της Ιστορίας και του Πολιτισμού του νησιού μας και μπορούν να χαρακτηριστούν χωρίς υπερβολή ως Κιβωτός της νεότερης ιστορίας του. Το υλικό που διαφυλάσσουν αρχίζει από την εποχή της Τουρκοκρατίας στο νησί με ένα μικρό αριθμό εγγράφων –δικαστικών αποφάσεων για κτηματικές διαφορές εκείνης της περιόδου, όπως και διάφορα ιδιωτικά συμφωνητικά που διασώθηκαν στα αρχεία των νοταρίων της Βενετοκρατίας.

Ο κύριος όγκος του υλικού του Αρχείου αποτελείται από χειρόγραφα βιβλία και λυτά έγγραφα που ο αριθμός τους σε φύλλα ξεπερνά κατά πολύ το 1.000.000, από χειρόγραφους χάρτες διαφόρων περιοχών του νησιού, σχέδια οικοδομών και σώματα εφημερίδων από το 1867 μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα οι ενότητες-σειρές του Αρχείου είναι:

• Έγγραφα διοικητικής φύσεως και αλληλογραφία Διοικήσεων της Νήσου από το 1684 έως το1864.
• Δικαστικές αποφάσεις των Βενετών Διοικητών της Νήσου και των Δικαστηρίων όλων των βαθμίδων, που λειτούργησαν στη Λευκάδα μετά τη Βενετοκρατία μέχρι την Ένωση με την Ελλάδα.
• Νοταριακά -πρωτόκολλα και λυτά έγγραφα- βιβλία των συμβολαιογράφων της πόλης και των χωριών της Λευκάδας κατά την περίοδο 1692-1864 αλλά και συμβολαιογράφων μετά την Ένωση με την Ελλάδα.
• Ληξιαρχικά βιβλία γεννήσεων-βαπτίσεων, γάμων και θανάτων της περιόδου 1700-1931(1700-1950 για την πόλη της Λευκάδας).
• Αρχείο του Νοσοκομείου Λευκάδας της περιόδου 1879-1933.
• Αρχείο των Αλυκών Λευκάδας και Αλεξάνδρου της περιόδου 1938-1996.
• Σύγχρονα Αρχεία φορέων και υπηρεσιών του Νομού.

Τα Αρχεία του Νομού Λευκάδας, παρά τη μεγάλη τους ιστορία και σημασία, λόγω έλλειψης κτηριακής υποδομής και προσωπικού, δεν έχουν ταξινομηθεί στο μεγαλύτερο μέρος τους ούτε έχει αναπτυχθεί το υλικό τους στα ράφια, ώστε να υπολογισθεί με ακρίβεια το μέγεθός τους, το οποίο σε γενικές γραμμές υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 1200 γραμμικά μέτρα. Το υλικό αυτό αυξάνεται συνεχώς με την πρόσκτηση σύγχρονων αρχείων των δημοσίων υπηρεσιών, των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, φορέων και συλλόγων του νησιού.

Το ταξινομημένο υλικό είναι ανοικτό στο κοινό και η πρόσβαση ελεύθερη στα πλαίσια του νόμου. Τα Αρχεία του Νομού Λευκάδας εξυπηρετούν τους ιστορικούς ερευνητές αλλά και όσους πολίτες αναζητούν πληροφορίες για προσωπικές υποθέσεις τους στα ληξιαρχικά, εκπαιδευτικά και δικαστικά αρχεία, σχεδιάζουν και υλοποιούν εκπαιδευτικά προγράμματα τοπικής ιστορίας για τους μαθητές του Νομού, διοργανώνουν εκθέσεις και πραγματοποιούν εκδόσεις των αρχειακών τεκμηρίων, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με κυριότερο αυτό της στέγασης σε επαρκή χώρο και της έλλειψης προσωπικού.

Στοιχεία επικοινωνίας:
Τηλ. + φαξ: 2645023815
E-mail: mail@gak.lef.sch.gr
Site: http://gak.lef.sch.gr